ضرورت بررسی مبانی فقهی زایمان سزارین در آموزش پزشکی با تأکید بر طرح تحول نظام سلامت

زمینه و هدف: فرهنگ‌سازی و ترویج زایمان طبیعی و کاهش زایمان سزارین، همواره یکی از اهداف مهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بوده است و یکی از هشت هدف تعریف شده در طرح تحول نظام سلامت کشور محسوب می‌شود. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی و تبیین مبانی زایمان سزارین از منظر علم فقه بود؛ چرا که دو علم طب و فقه می‌توانند در برخی زمینه‌ها با یکدیگر ارتباط داشته باشند. در سایه این ارتباط و با استفاده از منابع ارزشمند اسلامی، می‌توان موجبات بهبود برنامه‌ریزی‌های آموزشی و تقویت بازدهی تدریس و آموزش را فراهم نمود تا بعضی مسایل پزشکی را بهتر به دانشجویان این حوزه و نیز به مردم آموزش داد. روش کار: این مطالعه به روش تحقیقات کتابخانه‌‌ای انجام شد و با مطالعه متون و منابع معتبر و دسته اول فقهی، روایی و تفاسیر شیعه، مبانی دینی زایمان طبیعی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. همچنین، در این رهگذر از کتب، مقالات و پایان‌نامه‌های حوزه پزشکی و نیز آرای صاحب‌نظران این حوزه استفاده شد و اشتراکات منابع مذکور نیز ذکر گردید تا نتیجه مطلوبی حاصل شود. ملاک انتخاب منابع مورد استفاده، اعتبارسنجی هر یک از آن‌ها در زمینه‌های فقهی، روایی و نیز علم پزشکی بود. یافته‌ها: با مطالعه تعداد زیادی از کتب فقهی، روایی و برخی کتاب‌های پزشکی همسو با موضوع بحث، این یافته به دست آمد که زایمان طبیعی به جز در موارد ضرورت، بر زایمان سزارین ارجحیت علمی و عقلی دارد و بر خلاف فوایدی که زایمان طبیعی دارد، زایمان سزارین در مقابل آن قد برافراشته و امروزه رواج زیادی پیدا کرده است. یکی از مهم‌ترین یافته‌های تحقیق حاضر این بود که زایمان سزارین علاوه بر مضرات زیاد، می‌تواند به صورت غیر مستقیم در تحدید نسل (کاهش جمعیت) تأثیر داشته باشد؛ چرا که مسأله محدود نمودن نسل انسان در قواعد فقه اسلامی، مصداق قاعده «لاضرر و لاضرار فی الإسلام» قرار می‌گیرد؛ بدین مفهوم که در اسلام هر گونه ضرر رساندن به خود یا دیگری نفی شده است و مشروعیت ندارد. همین امر دلیل مناسبی است تا پای فقه اسلامی به میان آید و این موضوع از منظر فقه و روایات مورد تحلیل و اعتبارسنجی قرار گیرد و در مسیر توسعه آموزش پزشکی، راهنمای دانشجویان و محققان باشد. نتیجه‌گیری: زایمان سزارین از جمله مسایلی است که بر خلاف تصور عوام، فقه اسلامی درباره آن بحث کرده و نظرات خود را بیان داشته است. نتایج حاصل شده نشان داد که عمل سزارین با وجود درد کمتر نسبت به نوع طبیعی، به جز در موارد خاص و دارای ضرورت، هیچ ترجیحی بر زایمان طبیعی ندارد و روایات و فتاوای متعددی در فقه اسلام تأیید کننده این موضوع می‌‌باشند. از سوی دیگر، مبحث سزارین موضوع قواعد فقه اسلامی نیز قرار گرفته است و مطابق قاعده مشهور «لاضَررَ و لاضِرارَ فی الإسلام»، هرآنچه که موجبات ضرر را برای انسان ایجاد نماید، نهی و نفی می‌شود. یکی از عمده‌ترین آسیب‌هایی که زایمان سزارین به صورت غیر مستقیم به حیات بشری وارد می‌کند، تشدید بحران تحدید نسل می‌باشد که مطابق قاعده لاضرر، انجام آن به شدت نهی شده است.